عبارت صنایع دستی یادآور وسایل و ابزارهای شگفت‌انگیزی است که به شکلی بومی از گذشته‌ها تا الان در مناطق مختلف ساخته شده‌اند. بی‌تردید ایده ساخت این صنایع برآمده از مایحتاج مردم با ظواهری تحت تاثیر اعتقادات، فرهنگ، آداب و رسوم و منابعی است که شرایط محیطی در اختیار افراد قرار می‌دهد به دست آمده‌اند. در کشور عزیزمان ایران صنایع دستی بی‌شمار و بی‌نظیری همچون وسایل حصیری، تولیدات چرمی، منبت و معرق کاری و… وجود دارند. همانطور که می‌دانید دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم با شتابی چشم‌گیر در حال پیشروی به سوی جلو است و تکنولوژی تحت تاثیر این موضوع، پیشرفت چشم‌گیری داشته است.
عملا تاثیر تکنولوژی بر صنایع دستی را به چشم دیده‌ایم اما شاید برای شما سوال پیش بیاید که پیشرفت تکنولوژی چه تاثیراتی بر صنعت صنایع دستی گذاشته است؟ و به طور خلاصه، تاثیر تکنولوژی بر صنایع دستی چگونه است؟ واضح است فراگیری حرفه صنایع دستی می‌تواند برای مردم روستا و شهرستان درآمدزا باشد. مسلما فراگیری این هنر به شکلی امروزی شده، آسان‌تر از روش سنتی خواهد بود. در ادامه به بررسی مزایا و معایب تاثیر تکنولوژی بر صنایع دستی می‌پردازیم. پس با ما همراه باشید تا به پاسخ سوالات خود در مورد تاثیر تکنولوژی بر صنایع دستی برسید و از مطالب گفته شده بهره‌مند شوید.
صنایع دستی چیست و چه ارتباطی با تکنولوژی دارد؟
صنایع دستی نوعی کار به شمار می‌رود که در آن افراد با دست‌ها و اشیاء ابتدایی، لوازم و ابزارهای مورد نیاز خود را که معمولا جنبه کاربردی و تزئینی دارند، می‌سازند. این عبارت به روش باستانی و سنتی تولید صنایع دستی اشاره می‌کند. صنایع دستی از نظر فرهنگی و اعتقادی بسیار حائز اهمیت هستند. زیرا این صنایع، برگرفته از اعتقادات و فرهنگ هر منطقه است و این موضوع، صنایع دستی مناطق مختلف را از هم متمایز می‌سازد. امروزه با پیشرفت‌های صورت گرفته این سوال ایجاد می‌شود تاثیر تکنولوژی بر صنایع دستی چیست؟ پاسخ به این سؤال را از دو جنبه می‌توان مورد بررسی قرار داد:
- تاثیر اینترنت
- ایجاد ماشینآلات و ابزارهای امروزی
1. تاثیر اینترنت
اینترنت پدیده عظیم و شگفت‌انگیز ارتباطی، انسان‌ها را در سراسر جهان به یکدیگر متصل می‌کند. بنابراین به روش‌های مختلف می‌تواند به صنایع گوناگون کمک کند. تا پیش از یک سده اخیر جابجایی حتی بین مناطق نزدیک به هم، کاری بسیار دشوار بود. در نتیجه کمتر کسی از نحوه زندگی سایر افراد در بخش‌های دیگر مطلع بود. به کمک اینترنت و روش‌های ارتباطی ایجاد شده با آن افراد میتوانند فرهنگ سایر مناطق را بشناسند و برای اشنایی بیشتر با آن ترغیب شوند. اینترنت نه تنها از این طریق به پیشرفت صنایع گردشگری و صنایع دستی کمک کرده است، بلکه با به وجود آوردن بسترهای ارتباطی مختلف مانند سایت‌های گوناگون، تقربیا این امکان را در سراسر جهان به وجود آورده است که مردم نقاط مختلف بتوانند حتی به صنایع دستی سایر نقاط جهان دسترسی داشته و برای تهیه آنها اقدام کنند. اینجا است که تاثیر تکنولوژی بر صنایع دستی را متوجه می‌شویم.
اینترنت راه‌های منتوع دیگری نیز در اختیار مردم قرار داده است. همانطور که مستحضرید کووید ۱۹ در سال‌های اخیر روند دیجیتالی شدن امور را سرعت بخشیده است. زمان همه‌گیری کرونا، بسیاری از مشاغل تحت تاثیر شرایط به وجود آمده در حال مواجه شدن با بن‌بست و نابودی بودند. بنابراین، برای جلوگیری از بروز این مشکل لازم بود بسترهای جدیدی برای ادامه یافتن این مشاغل ایجاد شود. در اینجا اینترنت به کمک مردم آمد و با دراختیار قرار دادن اپلیکیشن‌ها و سایت‌ها علاوه بر راه‌های قبلی، این مشکل را برطرف کرد. بدین شکل کسب‌وکارهای بسیاری از نابودی نجات یافته و حتی با پیشرفت درآمدی بیشتری به راه خود ادامه دادند. به راحتی با توجه به توضیحات بالا، چگونگی تاثیر تکنولوژی بر صنایع دستی مشهود است. در این بخش، تاثیر تکنولوژی بر صنایع دستی در مراحل تبلیغ و توزیع، مثبت بوده است و در مراحل سخت صنایع دستی تاثیر چشم‌گیری ندارد.
2. ایجاد ماشینآلات و ابزارهای امروزی به جهت سهولت کار
ما در حال حاضر در قرن ۲۱ زندگی می‌کنیم. تقریبا همه کارهای کوچک و بزرگ را به کمک تکنولوژی و فناوری انجام می‌دهیم. به طوری که همه چیزهایی که حتی روزی به ذهنمان خطور نمی‌کرد در طول سالیان اخیر به شکل خارق‌العاده‌ای نحوه عملکرد ما را دگرگون کرده است. یک مثال واضح این است که زندگی ما با زنگ‌های موبایل، پیام‌ها و غیره شروع می‌شود. این بدین معناست که پیشرفت تکنولوژی و فناوری در جهت راحتی و آسایش ما گام برمی‌دارد و تاثیر خود را در اکثر نقاط دنیا بر زندگی مردم با توجه به میزان استفاده افراد از آنها به طور مشهود گذاشته است. ما در چنین عصری زندگی می‌کنیم بنابراین طبیعی است که این پیشرفت‌ها در عرصه صنایع دستی نیز وارد شده است و ابزارآلاتی متنوع جهت سهولت کار در این زمینه اختراع شده باشند. این موضوع نیز جنبه مثبت تاثیر تکنولوژی بر صنایع دستی را بیان می‌کند.
همانطور که قبل‌تر هم اشاره شد، تولید محصولات صنایع دستی به کمک ابزارآلات ابتدایی و دست‌ها، از گذشته تا امروز صورت گرفته است. به دلیل کمبود امکانات و ساده بودن ابزارها به طور کلی ساخت محصولات وقت و انرژی بسیاری زیادی از تولیدکننده می‌گیرد. ماشینی شدن به دنبال صرفه‌جویی در زمان، انرژی و همچنین کاهش سختی کار است. در نتیجه محصولات بیشتری در یک میزان زمان مشخص تولید می‌شوند. نیروی انسانی در مقایسه با نیروی ماشینی با محدودیت‌های زیادی روبرو است. به طور مثال انسان توان کمتری از لحاظ قدرت و توان بدنی و همچنین مدت زمان استقامت در فشار کاری نسبت به ماشین دارد. ماشین‌ها حتی میتوانند کل طول یک روز را کار کنند و بهترین نتیجه را ارائه دهند. برخی ابزارآلات ماشینی حتی به گونه‌ای طراحی می‌شوند که نیازی به حضور انسان‌ها در طی فرایند تولید ندارند. در این بخش نیز متوجه تاثیر تکنولوژی بر صنایع دستی شدیم.
معایب تاثیر تکنولوژی بر صنایع دستی
صنایع دستی در واقع هنری باستانی است. در نتیجه یکی از مهم‌ترین مواردی که آن را ارزشمند می‌کند تهیه و تولید آن به همان روش سنتی است. چرا که اکثر محصولات مربوط به این شاخه از ظرافت خاصی برخوردار هستند و هنر در آنها نقش پررنگی دارد. انسان‌ها زمانی که خود به عنوان ابزار اصلی تهیه یک محصول ایفا نقش می‌کنند، برایشان محدودیت‌های زیادی وجود دارد اما زمانی که صحبت از دقت و ظرافت باشد، در بسیاری از زمینه‌ها از ماشینآلات جلوتر هستند. با وجود پیشرفت شگرفی که فناوری و تکنولوژی جدید در اختیار ما قرار داده است، هنوز هم ماشین‌ها به طور کلی ظریف‌کاری لازم برای تولید بسیاری از محصولات صنایع دستی را ندارند. بنابراین، به دلیل ظرافت و دقت بالای به کار برده شده در صنایع دستی و همچنین ارزشمندی زمان هنرمند، قالبا هزینه دریافتی در ازاء محصول بسیار بیشتر از نوع تولید شده توسط ماشین است..
مورد دیگر که می‌توان به آن اشاره کرد این است که پیشرفت و تکنولوژی هیچ‌گاه نمی‌تواند خطرناک باشد، به شرط آن که به ابزاری تهدید‌آمیز تبدیل نشوند. مثلا باید مراقب بود حضور ماشینآلات صنعتی ماهیت صنایع دستی که نباید روش باستانی آن حذف شود را از دور خارج نکند. به عنوان مثال، در فرایند تولید فرش ایرانی، مدت به نسبت طولانی است که تکنولوژی وارد صنعت فرش بافی شده است. بنابراین، این صنعت بزرگ به دو شاخه عظیم فرش‌های دست بافت و فرش‌های تولید شده توسط ماشینآلات هوشمند (به اصطلاح ماشینی) تقسیم شده است. در چنین حالتی که هر دو در کنارهم در بازار حضور داشته باشند، شاخه دوم برای شاخه اول خطر آفرین نیست اما اگر هدف حوزه دوم جایگزینی حوزه اول باشد به طوری که روند رشد شکل ستنی تولیدات فرش متوقف شده و حتی از بین برود، تهدید کننده و خطرناک تلقی می‌شود..
تاثیر تکنولوژی بر رشته صنایع دستی
تاثیر تکنولوژی بر صنایع دستی را بررسی کردیم. حال باید ببینیم آیا این مسئله، تاثیری چشم‌گیر بر فرایند یادگیری و استفاده افراد متقاضی تحصیل در این رشته دارد یا خیر. در این رشته هنرمندی و صنعتگری درکنار هم قرار می‌گیرند. تحصیل کنندگان در این رشته، یاد می‌گیرند آثاری خلق کنند که در کمال هنرمندی کاربرد روزانه نیز باشد. به عبارتی، محصولات صنایع دستی را نمی‌توان در کاملا دسته تولیدات هنری قرار داد. زیرا آثاری همچون نقاشی تنها دارای جنبه زیبایی هستند اما می‌توان از محصولات صنایع دستی همچون ظروف سفالی یا کیف پول چرم به شکلی روزمره استفاده کرد. می‌توان گفت ماهیت این توانایی بر اساس خلق آثار با دست، وسایل و ابزار ساده است. در نتیجه بدون نیاز به تکنولوژی‌ها و فناوری‌های پیچیده و تنها با استفاده از خلاقیت و توانمندی‌های فردی می‌توان آثار بی‌شماری به وجود آورد.
به طور کلی می‌توان گفت پیشرفت تکنولوژی و فناوری در همه زمینه‌ها در جهت راحتی افراد به وجود آمده‌اند و کمک کننده و تسهیل دهنده کارهایی هستند که ما اقدام به انجام آنها می‌کنیم. پس مسلما در بسیاری از مراحل یادگیری همچون تهیه دوره‌های آموزشی مختلف، تحقیق کردن و… می‌تواند در راه فراگیری این علم کمک کننده باشد. این رشته برخلاف قالب دیگر رشته‌های تحصیلی که بسیار تحت تاثیر پیشرفت تکنولوژی هستند، تاثیر شگرفی از آن نمی‌گیرد. افرادی که در این رشته تحصیل می‌کنند میتوانند در نهایت گرایش‌های متفاوتی انتخاب کنند که با توجه به گرایش انتخابی، میزان تاثیرات تکنولوژی بر آنها نیز متفاوت خواهد بود.
منابع :
