به احتمال زیاد خیلی از شما نام شوارای جهانی صنایع دستی به گوشتان نخورده‌است و از وجود آن بی‌خبر هستید. این مقاله به بررسی این شورا و وظیفه آن می‌پردازد و به نکاتی اشاره خواهد‌کرد که قطعا خواندن آن را پیشنهاد می‌کنیم. شورای جهانی صنایع دستی World Crafts Council)) که به اختصار به آن WCC نامیده می‌شود، سازمانی غیرانتفاعی می‌باشد، یعنی بدون هیچ سودی و منافع تجاری کار می کند و وظیفه آن تنها ارتقای جایگاه صنایع دستی است. شورای جهانی صنایع دستی بر این باور است که یک ملت زنده می‌ماند، مادامی که فرهنگ آن زنده بماند. وب سایت شورای جهانی صنایع دستی اطلاعاتی در خصوص سازمان و ساختار آن، اعضا و فعالیت‌های اعضا ارائه می دهد. رئیس این شورا هم اکنون خانم اوشا کریشنا (Usha Krishna) است که در سال 2008، در شانزدهمین گردهمایی شورا در چین به این سمت برگزیده شد. شورای جهانی صنایع دستی به شدت نیاز دارد تا اجتماعات تولیدکننده صنایع دستی را به شکل خلاقانه‌ای درگیر کند و جهان صنایع دستی را به بخش و جریان اصلی زندگی افراد جامعه وارد نماید. تنها از طریق تعامل خلاق است که می توان اقتصادهای جهانی را در این موضوع تقویت کرد و پیوند ظریف سنت و مدرنیته را به شکلی قوی پایدار کنیم. از این طریق ما می توانیم به طور امیدوار کننده‌ای اقتصاد و منزلت اجتماعیِ اجتماع صنعتگران را احیا ببخشیم.
خانم کریشنا معتقد است که در استراتژی‌های شورا برای انجام برنامه‌های مختلف، نیاز به امور زیر است:
- خدمت‌رسانی فناوری‌های جدید به صنعتگران و برقراری کیفیت در مجموعه ذهنی تولیدکنندگان صنایع دستی، با درگیر کردن آن‌ها در برنامه‌های مختلف آموزشی.
- . ایجاد راه‌های ارتباطی و همکاری بین طراحان و صنعتگران به نحوی که صنعت دستی و طرح با هم همراه باشند.
- عمومی کردن بنیان‌های دانش متفرق و تشویق اشتراک در این منابع.
- از بین بردن موانع تجاری و به وجود آوردن دیالوگ بر اساس تعرفه محصولات صنایع دستی.
- استفاده از ارزش توریسم برای بهره‌برداری از صنایع دستی و بدست آوردن بازارهای جهانی با برنامه‌ریزی‌های نوآورانه.
- درگیر کردن جوانان در هنرها و صنایع دستی و حساس کردن آن‌ها نسبت به میراث فرهنگی کشورشان.
- تمرکز بر پژوهش‌های اعضا برای متوجه شدن دلایل علایق کاهنده و یافتن روش‌هایی برای افزایش درگیری اعضا.
تاریخچه روز جهانی صنایع دستی
بعد از آن که کشورهای پیشرفته پس از جنگ جهانی دوم صنایع دستی را با رویکرد هنری و فرهنگی مورد توجه قرار دادند، نخستین همایش جهانی در این زمینه در 10 ژوئن سال 1964 میلادی در نیویورک برگزار شد. در این همایش شماری از اساتید دانشگاه، هنرمندان و صنعتگران و… از 40 کشور جهان شرکت داشتند. در پایان این همایش، تاسیس”شورای جهانی صنایع دستی”، به عنوان نهاد وابسته به یونسکو تصویب شد و دبیرخانه آن را در شهر آمستردام کشور هلند تعیین کردند. 10 ژوئن میلادی یا ۲۰ خرداد ماه به عنوان روز جهانی صنایع دستی انتخاب شده‌است. روزی در تقویم که زحمت و هنر مردم بومی را یادآوری می‌کند. روزی که یادآور صبر و تحمل سختی های هنرمندان برای به تصویر کشیدن فرهنگ و هنر کشور و بومشان است. حتما هنگام سفر برای ماندگار شدن سفرتان صنایع دستی جذاب و دیدنی خریداری کرده‌اید و متوجه ارزش آن شده‌اید.
اهداف شورای جهانی صنایع دستی چیست؟
مهم‌ترین اهدافی که این شورا به عنوان یک ارگان غیرانتفاعی و غیردولتی به دنبال آن است، عبارتند از:
- بالا بردن سطح اطلاعات تخصصی و حرفه‌ای آن‌ها با توجه به تفاوت فرهنگی موجود در هر یک از کشورها
- ایجاد همبستگی میان صنعتگران دستی
- تشویق، کمک و راهنمایی صنعتگران دستی
- حفظ و تقویت صنایع دستی
ایران در شورای جهانی صنایع دستی
ایران از سال ۱۳۴۷ (۱۹۶۸ میلادی) توسط سازمان صنایع‌دستی ایران به عضویت شورای جهانی صنایع‌دستی درآمد و به دلیل غرب آسیا بودن، به عضویت مجمع آسیا و اقیانوسیه نیز رسید. تعداد شهرها و روستاهای جهانی صنایع‌دستی ایران بسیار متنوع و زیاد است، این شهرها توسط شورای جهانی صنایع دستی انتخاب و گزینش می‌شوند. برای مثال چند نمونه از شهرهای منتخب ایران، توسط این سازمان را همراه با شهرت آن‌ها در ادامه آورده‌ایم:
- شیراز – شهر جهانی صنایع‌دستی
- زنجان – شهر جهانی ملیله
- ملایر – شهر جهانی مبلمان منبت
- روستای قاسم آباد گیلان – روستای جهانی چادرشب‌بافی
- تبریز – شهر جهانی فرش
- اصفهان – صنایع‌دستی خلاق
- مشهد – شهر جهانی گوهرسنگ‌ها
- لالجین همدان – شهر جهانی سفال
- مریوان کردستان – شهر جهانی کلاش‌بافی (گیوه)
- سیرجان کرمان – شهر جهانی گلیم شیریکی پیچ
- آباده فارس – شهر جهانی منبت
- میبد یزد – شهر جهانی زیلوبافی
- روستای خراشاد خراسان جنوبی – روستای جهانی حوله‌بافی
- روستای کلپورگان سیستان و بلوچستان – روستای جهانی سفالگری
اصفهان؛ شهر جهانی صنایع دستی
اصفهان به این علت عنوان شهر جهانی صنایع دستی، را کسب کرده‌است که که از مجموع ۶۰۲ رشته صنایع‌دستی شناخته شده در جهان، حدود ۲۹۹ رشته آن مربوط به ایران است و از این تعداد حدود ۱۹۹ رشته متعلق به اصفهان. یعنی یک سوم صنایع‌دستی جهان از نظر تنوع در اصفهان وجود دارد. هنرمندان و صنعتگران فراوانی در اصفهان، حرفه‌های هنری و صنعت‌گری را به عنوان شغل اول خود انجام می‌دهند و صنایع دستی بسیار نفیس و زیبایی را خلق می‌کنند. همچنین گفته شده 60 تا 70 درصد صنایع دستی ایران در اصفهان تولید می‌شود. اصفهان و تبریز اولین شهرهای ایران بودند که در سال 94 به ثبت رسیدند.
تبریز؛ شهر جهانی فرش
فرش از آن هنرهایی است که در شهرهای مختلف ایران با کیفیت در طرح و جنس‌های متفاوت، تولید می‌شود به صورتی که فرش ایران در جهان معروف است. تبریز از آن مراکز مهم فرش دستباف ایرانی است که به عنوان شهر جهانی فرش در سال 94 به ثبت رسیده‌است.
معرفی برخی از صنایع دستی ایران
- بافته‌های داری: مانند قالی، گلیم، زیلو و…
- چاپ‌های سنتی: پارچه ها و اقلام پارچه‌ای که بر روی آن‌ها نقوشی از تاریخ و هنر ایران کار شده‌است.
- روکاری: سوزن دوزی، قلاب دوزی، ملیله‌دوزی، خوس‌دوزی، گلابتون‌دوزی، پته‌دوزی
- سفالگری و سرامیک سازی: ساختن ظروف با گل رس مانند بشقاب، گلدان، ظروف دیزی…
- قلمزنی، حکاکی روی فلزات و آلیاژها: طرح‌های سنتی را با قلم یا چکش برروی فلز یا آلیاژ حک می‌کنند.
- ساخت زیور آلاتا: انواع جواهرات محلی و سنتی که با استفاده از طلا و نقره و آلیاژ و سنگ ساخته می‌شوند.
ویژگی‌های صنایع دستی
هر اثر یا صنعتی را به راحتی نمی‌توان در دسته‌بندی صنایع دستی قرار داد. برای آنکه محصولی جز صنایع دستی شناخته‌شود باید یک سری ویژگی‌های شاخص را داشته‌باشد که ما در ادامه به آن‌ها اشاره کرده‌ایم:
- نقش فرهنگی و هویت بخشی به یک ملت (داشتن بار فرهنگی)
- عدم نیاز به سرمایه‌گذاری کلان در مقایسه با سایر رشته‌های صنعتی
- قابلیت ایجاد و توسعه در مناطق مختلف (شهر، روستا و حتی جوامع عشایری)
- سهولت در ایجاد مراکز تولید
- دارا بودن ارزش افزوده زیاد در مقایسه با صنایع دیگر
- خودکفا و متکی بودن به مواد اولیه داخلی
- کمک به رشد و توسعه اقتصادی
- داشتن زمینه‌های مناسب جهت صادرات
سخن پایانی
همانطور که دیدید، در این مقاله به تاریخچه، اهداف و همچنین جایگاه کشور عزیزمان ایران در این شورای جهانی صنایع دستی، اشاره کردیم. از شهرهای مختلف ایران همچون تبریز و اصفهان و جایگاه و تاریخ ارزشمند آن‌ها در این شورای صنایع دستی و نقش پررنگشان صحبت کردیم. امیدواریم بتوانیم در ادامه‌ی تاریخ نیز این جایگاه را حفظ کنیم و یا حتی آن را پررنگ‌تر نیز جلوه دهیم.
