آیا به دنبال سرگرمی‌ای هستید که به شما امکان دهد یادگاری‌های زیبا یا وسایل کاربردی را بدون صرف مبلغ زیادی بسازید؟ منبت کاری دقیقا همان چیزی است که می‌خواهید. در این مقاله قصد داریم تا اصطلاحات حوزه منبت کاری را برای شما مخاطب عزیز به اشتراک بگذاریم. اما ابتدا بهتر است تا به چیستی این هنر، ابزار، روش‌های مختلف و جزئیات آن بپردازیم تا مبتدیان هم با این کار بیشتر از آشنا شوند. در ادامه با ما همراه باشید.
منبت کاری چیست؟
منبت کاری، کنده کاری یا حکاکی روی چوب نوعی نجاری با استفاده از ابزار برش مانند چاقو می‌باشد که در یک دست اسکنه و در دست دیگر پتک بوده که برای ایجاد اشکال یا طرح‌هایی در تکه‌های چوب به کار می‌روند. در نتیجه یک پیکره یا مجسمه چوبی حاصل خواهد شد. چوب سبک بوده و می‌تواند جزئیات بسیار ظریفی را به خود اختصاص دهد. بنابراین برای ساخت مجسمه‌هایی که قرار است حمل شوند، بسیار مناسب خواهد بود. همچنین کار بر روی چوب و تراشیدن آن بسیار ساده‌تر از موادی مانند سنگ و برنز است.
منبت کاران با وسایل خود به راحتی همه چیز را می‌سازند مانند دکمه سرآستین، صحنه‌های حماسی سه بعدی کتاب داستان، مبلمان، دکور خانه، مجسمه‌های حیوانات و حتی انسان‌ها در اندازه واقعی. قدیمی‌ترین مجسمه حکاکی شده روی چوب حدود 12000 سال قدمت دارد که از چوب کاج اروپایی در ساخت آن استفاده شده‌است.
ابزار مورد نیاز منبت کاری
زمانی که منبت کاران در مورد هنر خود صحبت می‌کنند، در واقع به ابزارهایی که استفاده می‌کنند، انواع چوب‌هایی که می‌تراشند و انواع کنده کاری‌شان اشاره می‌کنند. در ادامه مجموعه‌ای از ابزار اصلی که در منبت کاری مورد استفاده قرار می‌گیرند را همراه با توضیح مختصری آورده‌ایم.
- چاقوی حکاکی: یک چاقوی تخصصی که برای تراشیدن، بریدن و صاف کردن چوب استفاده می‌شود.
- چاقوی حکاکی براده: دارای تیغه‌ای نازک و کوتاه است که به منبت کاران اجازه می‌دهد تکه‌های کوچک چوب را برش دهند.
- چاقوی قلاب دار یا چاقوی قاشقی: دارای تیغ‌ای خمیده به شکل قلاب بوده و برای حکاکی قاشق و سایر قطعات با نواحی توخالی ایده آل می‌باشد.
- گوگ: ابزاری با لبه برش منحنی که در اشکال و اندازه‌های گوناگون برای حکاکی حفره‌ها و منحنی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- اره مقابله‌ای: اره کوچکی که برای بریدن یک باره تکه‌های چوب استفاده می‌شود.
- اسکنه: در سایزهای بزرگ و کوچک موجود است که لبه برش مستقیم آن برای خطوط و تمیز کردن سطوح صاف استفاده می‌شود.
- ابزار V: برای جداسازی و در کلاس‌های خاصی از کارهای مسطح برای برجسته کردن خطوط مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- گیج U شکل: یک گیج عمیق تخصصی با لبه برشی به شکل U که در منبت کاری استفاده می‌شود.
- تجهیزات تیز کردن: برای حفظ لبه‌ها ضروری است. برای این کار از ابزاری مانند سنگ‌های مختلف یا چرخ تسمه برای تیز کردن اولیه و یک نوار برای صیقل دادن لبه ابزار و برداشتن سوراخ‌هایی که گاهی در طول فرآیند تیز کردن ظاهر می‌شوند، استفاده می‌کنند.
یک پیچ مخصوص برای تثبیت کار روی میز کار و یک پتک حکاکی (برای ضربه زدن به انتهای اسکنه یا ابزار دیگر برای ایجاد برش عمیق‌تر) کیت کارورز را تکمیل می‌کنند. اگر چه ابزارهای دیگری هم تخصصی و هم تطبیق شده وجود دارند که اغلب استفاده می‌شوند مانند روتر برای رساندن زمین به سطح یکنواخت، چاقوهای قلابی، گیره‌های خم شده و اسکنه‌های خم شده برای برش حفره‌ها به این علت که ابزار معمولی برای انجام این کار بیش از حد عمیق هستند.
فرآیند منبت کاری روی چوب
- انتخاب و طراحی طرح
- انتخاب چوب مناسب
- کشیدن طرح مدنظر بر روی چوب
- آماده سازی چوب
- کنده کاری بر روی چوب
- پرداخت منبت
انواع منبت کاری
انواع مختلفی از منبت کاری روی چوب وجود دارد که هر کدام از آن‌ها روش‌های منحصر به فردی را به کار می‌گیرند و به ابزارهای کنده کاری خاصی نیاز دارند. با این حال همگی آن‌ها یک ویژگی اساسی مشترک دارند و آن این است که منبت کاران از ابزارهای بسیار تیز برای حکاکی استفاده می‌کنند. به همین علت عینک ایمنی و دستکش‌های مخصوص می‌پوشند تا از بریدگی‌ها و تکه‌های چوب در حال پرواز در امان باشند. در این بخش به 5 نوع رایج منبت کاری روی چوب اشاره خواهیم کرد. اکثر آن‌ها برای منبت کاران مبتدی کارآمدتر می‌باشند. تنها حکاکی با اره برقی است که برای منبت کاران با تجربه توصیه می‌شود.
- کنده کاری ویتلینگ:
اکثر منبت کاران با ضربات چوبی شروع می‌کنند. آن‌ها یک تکه کوچک از چوب نرم پیدا کرده و از یک چاقوی جیبی برای ایجاد یک اسباب بازی یا یک ریزه کاری استفاده می‌کنند. ویتلینگ ابتدایی‌ترین نوع منبت کاری روی چوب است؛ زیرا تنها ابزار ضروری آن چاقوی حکاکی روی چوب و نوار سنگ زنی می‌باشد.
- کنده کاری تراشه:
کنده کاری براده با یک تکه چوب تخت شروع می‌شود. حکاکی تکه‌های چوب را جدا می‌کند تا طرحی در سطح چوب ایجاد کند. منبت کاران تراشه از گوگ و چاقوهای حکاکی استفاده می‌کنند.
- کنده کاری نقش برجسته:
در کنده کاری برجسته، طرح از قطعه چوب بیرون زده و به قطعه حس عمق می‌دهد. نقش برجسته یکی از قدیمی‌ترین اشکال کنده کاری روی چوب است و نیاز به انواع مختلفی از ابزار کنده کاری دارد.
- کنده کاری در دور:
در این نوع منبت کاری، یک قطعه کاملاً 3 بعدی به دست می‌آید. طرح موجود روی چوب را می‌توان از هر جهت مشاهده کرد زیرا قطعه مورد نظر از همه طرف تراشیده شده‌است. بسته به طرح انتخاب شده ممکن است حکاک به چاقو، اسکنه، گوگ و ابزار V نیاز داشته‌باشد.
- کنده کاری اره برقی:
برای انجام حکاکی با اره برقی، منبت کاران باید یک اره برقی با تیغه مخصوص نصب کنند. همچنین به ابزارهای آسیاب و سنباده در صورت تمایل برای صیقل دادن نیاز دارند. حکاکی ایمن اره برقی، مستلزم استفاده از چکمه‌های ایمنی، گوش گیر، دستکش و عینک است.
اصطلاحات کاربردی منبت کاری
شاید به نظر برسد که منبت کاری، حوزه‌ای است که دارای اصطلاحات سخت و کاربردی‌ای می‌باشد اما این گونه نیست. در زمینه منبت کاری تمامی ابزار مورد استفاده، انواع روش‌های انجام حکاکی، طرح‌های مدنظر و حتی نوع چوب مورد استفاده به شفافی اسم‌شان هستند و هیچ منظور یا معنی خاصی پشت آن‌ها نیست. تمامی اطلاعاتی که لازم است در این بخش بدانید در بخش‌های قبلی به صورت گسترده برایتان آورده‌ایم. اگر تمامی موارد آورده شده را یاد گرفته‌اید تبریک میگوییم اکنون می‌توانید وارد این حوزه شوید.
کلام آخر
کنده کاری روی چوب به هنرمندان و صنعتگران اجازه می‌دهد تنها با استفاده از دو دست خود و چند ابزار کوچک، چیزی مفید، ماندگارو زیبا خلق کنند. شروع کار با حکاکی چوب آسان بوده و تقریبا برای هر منبت کاری یک پروژه عالی وجود خواهد داشت. به همین علت منبت کاری بین افراد در هر رده سنی از محبوبیت بالایی برخوردار است. در این مقاله سعی کردیم تا هر چیزی که باید درباره منبت کاری بدانید مخصوصاً اصطلاحات حوزه منبت کاری را برایتان آوردیم. امیدواریم این مقاله مفید واقع شده‌باشد.
