شکل دادن ظروف با استفاده از خاک رس و سایر مواد خام یک هنر است که به پخته شدن آن در دمای بالا سفالگری گفته می‌شود. آثار سفالگری در تاریخ هنر ایران به ویژه دوران باستان دیده می‌شود. سفالگری به سه دسته سفالی، سنگی و چینی تقسیم بندی می‌شود. هر کدام ممکن است لعاب دار یا بدون لعاب باشند. همچنین بسته به موقعیت جغرافیایی و سلیقه، سفال تزئین شده و به دو روش دستی و چرخ انجام می‌شود. امروزه در همراه با گنج‌هایی که پیدا می‌کنند، ظروف سفالی نیز یافت می‌شود. این نشان دهنده قدمت و استحکام این ظروف است. ما شما را با راز مردمان در گذشته که چه تکنیک های سفالگری را رعایت می‌کردند تا ماندگاری یک ظرف بیش از یک قرن شود، آشنا خواهیم کرد.
تکنیک های سفالگری با دست
رابطه بین دست و خاک پایه این هنر بوده‌است. زمانی که انگشتانتان خاک رس را لمس می‌کنند، به طور طبیعی تمایل دارید تا به آن شکل دهید. زیبایی هنر به دستی بودن آن است. با تکنیک های سفالگری با دست می‌توانید بدون نیاز به تجهیزات گران فعالیت خود را آغاز کنید. تکنیک سفالگری با دست شامل سه روش است:
- پینچ (نیشگون)
- کلاف سازی (کویلی سازی)
- دال سازی
در ادامه، هر یک از این روش‌ها به طور مختصر توضیح داده شده‌اند:
پینچ
اولین و ساده‌ترین روش سفالگری، همین روش است. کودکان یا بزرگسالان مبتدی در ابتدای کار خود این روش را آموزش دیده و پس از کسب مهارت لازم به سراغ روش‌های پیشرفته می‌روند. با تمام سادگی این روش اما هنرمندان بزرگ برای زیباتر شدن سفال خود از تکنیک های سفالگری پینچ استفاده می‌کنند.
نیشگون گرفتن یک تکنیک سفالگری برای محکم‌تر شدن و زیبایی بیشتر هر شی می‌باشد. پس از مسلط شدن بر این تکنیک می‌توانید برای ساخت هر شی که دوست دارید از جمله کاسه، قوری، گلدان و دیگر موارد استفاده کنید. مقداری خاک به اندازه یک پرتقال برداشته و آنقدر آن را بکوبید و بغلطانید تا به یک توپ یکنواخت تبدیل شود. گل را روی یک سطح صاف قرار داده و با انگشت شست مرکز آن را فشار دهید؛ آنقدر این کار را تکرار کنید تا انگشتان آن سطح صاف را حس کند. خیلی آهسته در یک دست خود خاک رس را بچرخانید و در دست دیگر سفال را نیشگون بگیرید، این کار را تا جایی ادامه می‌دهیم که کاسه به اندازه مورد نظر ما باز شده باشد.
هنگام شکل دادن به ظرف، شکل نوک انگشتان خود را بر سطح خاک رس بکشید تا سطح آن را یکنواخت و نازک کنید. خاک رس را مدتی رها کرده تا حالت نرم و شل بودن خود را از دست بدهد. هنگامی که کمی سفت شد با ابزار بسیار ساده به گل خود شکل دهید. سپس با استفاده از ابزار مخصوص برآمدگی شی را مرتب کنید. سپس در کوره با دمای بالا قرار دهید تا برای استفاده شما آماده شود.
کلاف سازی
در محیط‌های روستایی و قدیمی بیشتر از تکنیک سفالگری کلاف ساز استفاده می‌کنند، این روش نسبت به روش اول سخت‌تر است اما ظروف کاربردی‌تر با استفاده از آن به وجود می‌آید. یک گلوله خاک رس را به شکل سیگار کف دست خود قرار دهید و با دست دیگر آن را فشار دهید، سپس شروع به پیچاندن آن کنید. در مرحله بعد آن را روی سطح نچسب قرار داده و گل‌ها را رول کنید و با پلاستیک آن را بپوشانید، سپس کلاف‌های دیگر را به همین روش تهیه کنید. حالا پایه‌ای برای این کلاف‌ها با استفاده از همان خاک رس بسازید. کلاف‌ها را به طور سیم پیچ روی هم قرار دهید تا ارتفاع ایجاد کرده و دیواره ظرف خود را بسازید و دیواره را بر روی پایه قرار داده، سپس با ابزارهای ساده ظرف خود را برش دهید. پس از سفت شدن اجسام با رنگ و مواد تزیینی صنایع دستی خود را زیباتر کنید.
دال سازی
تکنیک سفالگری دال سازی از دو روش قبلی محکم‌تر است، زیرا با غلتک‌های بسیار بزرگ سطح آن‌ها را یکنواخت می‌کنند. در این تکنیک سفالگری، تکه‌ای از خاک رس را به شکل مربع در آورده و به جای انگشتان با کف دست خود آن را صاف کنید. با غلتک‌های بزرگ آن را به شکل دال در بیاورید. دالی بودن آن باعث می‌شود تا از نازک شدن خاک رس جلوگیری شود. سپس الگو شکل مورد نظر خود را روی خاک رس صاف شده بکشید و اطراف آن را ببرید. پایه‌ای محکم برای شکل درست کرده و آن را با شکل مخلوط کنید. سپس آن را روی یک پایه محکم قرار داده و اجازه دهید در یک محیط تاریک سفت شود. سپس آن را لعاب دار کرده و درون کوره قرار دهید تا با دمای بالای استحکام آن دائمی شود.
تکنیک های سفالگری با چرخ
سفالگری با استفاده از چرخ‌هایی که به طور دائم در حال گردش است نیز صورت می‌گیرد. در تکنیک سفالگری با چرخ، گل رس را روی این چرخ‌ها پرتاب کرده و با استفاده از ابزار به آن شکل می‌دهند. با گذشت زمان استفاده از ظروف سفالی شدت گرفت، همین امر باعث شد تا چرخ‌هایی اختراع شود تا با کمک آن‌ها این فرایند سریع‌تر صورت پذیرد.
با استفاده از چرخ‌ها، تمامی تکنیک های سفالگری با دست، قابل اجرا است؛ اما شکل گیری خاک رس با استفاده از چرخ‌ها راحت‌تر می‌باشد. این چرخ‌ها به راحتی خاک را به شکل مورد نظر ما تبدیل می‌کنند البته در این تکنیک سفالگری دستان یک هنرمند در شکل گیری ظروف سفالی بسیار مهم است. در واقع تکنیک سفالگری با چرخ، ترکیبی از چرخ و توان هنرمند است.
مزایای رعایت تکنیک های سفالگری
زمانی روش تهیه یک ظرف مهم می‌شود که جز ظروف پر استفاده باشد. این ظرف تهیه شده از گل از گذشته تا به امروز به دلیل مواد به کار رفته بسیار پر استفاده بوده‌است. همچنین از نظر طب سنتی و اسلامی ظروف جایگاه بالایی در تامین سلامت جسم انسان دارند. طعم دلچسب، ضد سرطان بودن، سرعت پخت، کاهش سوختگی، صرفه جویی در مواد شوینده و پخت کامل غذا همگی نشانگر اهمیت رعایت تکنیک های سفالگری هستند.
کلام آخر
امروزه بسیاری از هنرمندان با استفاده از هنر سفالگری و تکنیک های سفالگری درآمد خوبی کسب کرده‌اند، همچنین کار کردن با گل و خاک برای انسان بسیار لذت بخش بوده چرا که تمامی ما از خاک آفریده شده‌ایم. در آخر اگر شما هم خواهان خرید این ظروف زیبا هستید، سایت چارشین ارائه دهنده انواع لوازم سفالی به شما مشتریان عزیز است.
