ظروف سفالی یکی از اصیل‌ترین دست‌ساخته‌های ایرانی هستند که گذشته از دارابودن جنبه‌های فرهنگی و هنری، در بسیاری از خانه‌ها برای پخت‌وپز یا پذیرایی نیز استفاده می‌شوند. این ظروف در عین زیبایی، ساختار خاصی دارند و باید با دقت نگهداری شوند. یکی از دغدغه‌های رایج در زمینه نگهداری از ظروف سفالی، پاک شدن لکه از روی سفال است. از چربی و رنگ مواد غذایی گرفته تا شوره، کپک و حتی سوختگی، همگی ممکن است بر زیبایی این ظروف تأثیر بگذارند.
با توجه به لعاب خاص و بدنه متخلخل ظروف سفالی، استفاده از روش‌های نادرست می‌تواند به آن‌ها آسیب بزند. به همین دلیل، آشنایی با آموزش تمیز کردن اصولی و مراحل تمیز کردن لکه‌ها از سطح این ظروف، بسیار اهمیت دارد. در این مقاله از چارشین، به بررسی کاربردی‌ترین راهکارها برای تمیزکردن جرم‌های ظروف سفالی می‌پردازیم تا بتوانید ظروف سفالی خود را با کم‌ترین آسیب و بالاترین کارایی، مثل روز اول نگه دارید.
چرا پاک شدن لکه از روی سفال اهمیت دارد؟
سفال ماده‌ای طبیعی است که با استفاده از آب، خاک و آتش ساخته می‌شود. این متریال به‌ویژه در نمونه‌های بدون لعاب، خاصیت جذب بالایی دارد؛ یعنی چربی، رنگ غذا یا حتی رطوبت به‌راحتی در سطح آن نفوذ می‌کند. اگر این لکه‌ها به‌موقع پاک نشوند، ممکن است دائمی شوند یا حتی ساختار ظرف را تحت‌تأثیر قرار دهند؛ به همین دلیل ترمیم ظروف سفالی در خانه بلافاصله پس هر نوع آسیب، به طولانی شدن عمر این ظروف کمک خواهد کرد.
یادگیری نحوه تمیز کردن لکه‌ها از روی سفال تنها یک عمل ساده نیست، بلکه بخشی از نگهداری سفال و حفظ سلامت و زیبایی آن به‌حساب می‌آید. استفاده از مواد طبیعی و روش‌های غیرتهاجمی، کلید اصلی در پاک‌سازی مؤثر و ایمن سفال است.
انواع لکه و روش پاک کردن هرکدام
در ادامه، فوت و فن تمیز کردن انواع لکه‌ها از سطح سفال را بررسی می‌کنیم:
لکه‌های چربی
- جوش‌شیرین + سرکه: ترکیب این دو ماده یک خمیر سبک ایجاد می‌کند که برای از بین بردن لکه چربی مؤثر است. خمیر را روی سطح لکه‌دار بمالید، ۱۵ دقیقه صبر کنید و سپس با دستمال نخی تمیز پاک کنید.
- آرد ذرت یا خاک‌اره: اگر ظروف سفالی شما تزئینی است و شست‌وشوی مستقیم آن ممکن نیست، این ترکیبات، چربی را به خود جذب می‌کنند.
لکه‌های سوختگی
- ترکیب آب‌لیمو و نمک را روی قسمت سوخته بمالید و بگذارید ۲۰ دقیقه بماند، سپس با اسفنج نرم پاک کنید.
- در مواردی خاص (برای سفال بدون لعاب)، می‌توانید از آب اکسیژنه رقیق شده نیز استفاده کنید.
لکه‌های غذایی
- غذاهایی مانند زعفران، رب گوجه، قهوه یا چای، اغلب باعث ایجاد لکه‌های مقاوم می‌شوند.
- خیساندن ظرف در آب گرم و مایع ظرفشویی طبیعی به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه، مؤثرترین روش پاک کردن این نوع لکه‌هاست.
- در روش سنتی، می‌توان ظرف را در دوغ یا ماست طبیعی خواباند تا خاصیت اسیدی آن رنگ‌ها را از بین ببرد. این روش، بدون آسیب به لعاب، باعث پاک شدن لکه از روی سفال می‌شود.
کپک و شوره
وجود رطوبت در محیط یا خشک نکردن صحیح ظروف بعد از شست‌وشو، باعث رشد قارچ و کپک می‌شود. به منظور از بین بردن این مشکل:
- استفاده از سرکه سفید به‌عنوان ماده‌ای ضدقارچ، بسیار مؤثر است.
- برای از بین بردن شوره‌ها، می‌توانید از خمیر جوش‌شیرین و آب استفاده کرده و با دستمال نرم تمیز کنید.
ظروف سفالی حشره‌زده
اگر سفال مدت طولانی در محیط مرطوب نگهداری شده باشد، احتمال ورود حشرات به خلل و فرج آن وجود دارد. برای تمیز کردن آن باید:
- ابتدا ظرف را در نور مستقیم آفتاب بگذارید تا خشک شود.
- سپس با برس نرم و سرکه سفید تمیزکاری را انجام دهید.
برای جلوگیری از این موضوع، نگهداری از سفال باید به‌صورت اصولی انجام شود؛ یعنی در جای خشک، خنک و دور از رطوبت قرار داده شود.
جدول مقایسه راهکارهای تمیز کردن بر اساس نوع لکه
|
نوع لکه |
راهکار پیشنهادی | ایمنی برای لعاب |
سطح اثرگذاری |
|
چربی |
جوش‌شیرین و سرکه / آرد ذرت | بله |
بسیار بالا |
|
سوختگی |
آب‌لیمو و نمک / آب اکسیژنه (برای بدون لعاب) | بسته به لعاب |
متوسط تا بالا |
|
رنگ غذا |
خیساندن / ماست / جوش‌شیرین | بله |
بالا |
|
کپک و قارچ |
سرکه سفید + نور خورشید | بله |
بالا |
|
شوره |
خمیر جوش‌شیرین و آب | بله |
بالا |
|
حشره‌زدگی |
نور آفتاب + سرکه + برس نرم | بله |
بالا |
نکات تکمیلی برای جلوگیری از لکه‌دار شدن ظروف سفالی
برای کاهش نیاز به پاک شدن لکه از روی سفال، رعایت نکاتی ساده اما کلیدی ضروری است:
- بعد از هر استفاده، ظرف را با آب ولرم و اسفنج نرم بشویید و با دستمال خشک کنید.
- از شستن ظروف سفالی در ماشین ظرفشویی پرهیز کنید.
- ظروف را در محیط مرطوب یا نزدیک به سینک قرار ندهید.
- برای نگهداری مواد غذایی، از ظروف لعاب‌دار استفاده کنید.
در ضمن، یکی از مزایای استفاده از ظروف سفالی این است که در صورت نگهداری و تمیزکاری اصولی، عمر طولانی و کارایی بالایی دارند.
جمع‌بندی: تمیزکاری با هنر، حفظ اصالت با آگاهی
تمیزکردن سفال، صرفاً یک کار خانگی ساده نیست؛ بلکه نوعی مراقبت از یک اثر هنری است. دانستن روش‌های اصولی، آشنایی با مراحل تمیز کردن و استفاده از ترکیبات طبیعی، باعث می‌شود پاک شدن لکه از روی سفال بدون آسیب به زیبایی آن انجام شود. ظروف سفالی، همچنان در قلب خانه‌های ایرانی جای دارند؛ اگر به‌درستی با آن‌ها رفتار کنیم، ماندگاری‌شان چندین برابر خواهد شد.
در فروشگاه اینترنتی چارشین، مجموعه‌ای از ظروف سفالی لعاب‌دار، کاربردی، تزیینی و خاص عرضه می‌شود که همگی با عشق هنرمندان ایرانی ساخته شده‌اند. کارشناسان ما، در کنار فروش محصولات، آموزش‌هایی در خصوص نحوه تمیز کردن لکه‌ها، و حتی فوت و فن استفاده روزمره را نیز ارائه می‌دهند.
