فرش ماشینی اصطلاحی است که انواع مختلف کف پوش‌ها را بر اساس نوع نخ مصرف شده در آن و نوع تکنولوژی بافت در بر می‌گیرد. در این گفتار، فرش ماشینی را که بر مبنای بافت تاری پودی انجام می‌شود، مورد بررسی قرار خواهیم داد. بعضی از افراد علاقه مند به راه‌اندازی کارخانه فرش بافی هستند که این امر مستلزم تهیه ملزومات اولیه برای راه‌اندازی این شغل می‌باشد. اما امروزه با توجه به افزایش نرخ دلار، تامین محصولات و کالاهای وارداتی مورد نیاز برای تولید فرش بسیار سخت است. چون قیمت آن‌ها روز به روز در حال گسترش می‌باشد. شما برای راه‌اندازی خط تولید فرش به مواد اولیه نیاز دارید که هشتاد درصد مواد اولیه به صورت وارداتی است. تعداد بسیار زیادی از کاخانه‌های تولید فرش به خاطر نوسانات قیمت و عدم دسترسی آسان به مواد اولیه تعطیل شده‌اند.
فرآیند تولید فرش
به طور کلی در صنعت نساجی، چه در بخش تولید پارچه و یا تولید فرش ماشینی، زنجیره تولید از چهار مرحله اصلی تشکیل شده‌است که عبارت‌اند از ریسندگی، بافندگی، رنگرزی و تکمیل. کارخانه‌ای که محصول نهایی آن فرش ماشینی باشد، ممکن است تمام این مراحل را خود انجام دهد و یا فقط بخش بافندگی آن را انجام دهد. در ادامه به واحد بافندگی منتقل و فرآیند بافت که به وسیله دستگاه فرش بافی انجام می‌شود، خواهیم پرداخت. سپس نحوه تولید فرش ماشینی را از ابتدا تا انتها تحت بررسی قرار خواهیم کرد.
ریسندگی فرش
اولین مرحله برای تولید فرش ماشینی، آماده سازی نخ مورد نیاز است. از سه نوع نخ در تولید فرش‌های ماشینی استفاده می‌شود که نام آن‌ها به ترتیب نخ تار 8 درصد (که از پنبه و پلی‌استر تولید می‌شود)، نخ‌های پود 12 درصد (که بعضا از جنس جوت هستند) و نخ‌های خاب 80 درصد (که از جنس‌های مختلف اکریلیک، پشم، پلی‌استر، پروپیلن، ویسکوز یا ترکیبی از این موارد تهیه می‌شود) می‌باشد. آنچه که نوع فرش را تعیین می‌کند، جنس نخ تار است. تکنولوژی تولید نخ خاب اکریلیک و مقدماتی که برای آماده سازی آن لازم است، با مقدماتی که برای استفاده از نخ خاب پلی‌استر نیاز است، متفاوت می‌باشد.
نخ‌های اکریلیک با سیستم ریسندگی الیاف کوتاه تهیه شده و بعد با استفاده از رنگزاهای مناسب رنگرزی و هیت سیت شده و سپس به بخش بافندگی ارسال می‌شود. اما نخ‌های پلی‌استر به وسیله ذوب ریسی تهیه شده و به دو صورت خودرنگ یا رنگرزی شده استفاده می‌شود. کارخانه‌های تولید فرش ماشینی می‌توانند مرحله ریسندگی را داشته باشند و یا می‌توانند نخ را به صورت آماده از مراکز فروش آن خریداری کنند. پس از خریداری نخ یا تهیه آن، در مرحله مقدماتی بافندگی، نخ‌های بوبین‌های بزرگ روی بوبین‌های کوچک‌تر پیچیده و بر اساس طرح و نقشه فرش، روی قفسه بافت فرش قرار می‌گیرند.
بافندگی فرش
شاید یکی از مهم‌ترین مراحل تولید فرش ماشینی، مرحله دوم و همان بافندگی فرش است. در این مرحله با استفاده از تکنولوژی‌های مختلف فرش بافته می‌شود. نخ‌های تولید شده که در متن قبل از آن‌ها نام بردیم، بعد از خروج از قسمت رنگرزی، وارد قسمت بافندگی می‌شوند که در آنجا ماشین آلات گوناگونی وجود دارد. به صورت کلی سیستم بافندگی فرش همانند بافت پارچه است، با این تفاوت که با دو سیستم تاری بافته می‌شود. در واقع در ماشین بافندگی، دو فرش به صورت همزمان بافته می‌شوند که به یکی فرش رو و به دیگری فرش زیر گفته می‌شود. در واقع دو منسوج به صورت موازی بافته می‌شوند و نخ‌های خاب بین این دو سطح قرار می‌گیرد. بعد از آن توسط یک تیغه که حرکت رفت و برگشتی دارد از وسط بریده می‌شود و دو فرش رو و زیر از هم جدا می‌شوند.
البته این مواردی که ذکر شد، نشانگر فرآیند کلی فرش بافی است ولی امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی در عرصه‌های مختلف شرکت‌های فرش بافی، ماشین‌های مختلفی تولید کرده‌اند که این ماشین‌ها امکانات جدید و مختلفی را در زمینه تولید و بافت فرش در دسترس تولیدکنندگان قرار می‌دهند. ماشین آلات فرش بافی غالباً توسط دو شرکت معروف وندویل (بلژیک) و یا شونهر (آلمان) تولید می‌شوند و مدل‌های مختلفی دارند. این شرکت‌ها می‌توانند فرش‌هایی با خاب بریده یا خاب حلقوی و یا با سه سیستم پودگذاری تولید کنند.
تکمیل فرش ماشینی در کارخانه فرش بافی
فرش ماشینی پس از خروج از ماشین بافندگی، ایرادات ریز و کوچکی دارد که احتیاج به رفوگری خواهد داشت. علاوه بر این برای افزایش براق بودن و نمای فرش و همچنین بالا رفتن دوام آن، باید مراحل آهار زنی و تکمیل را نیز پشت سر بگذارند. ابتدا فرش‌ها به همدیگر دوخته می‌شوند و در مراحل بعد، پرزهای حاصل از مرحله بافت زدوده می‌شوند.
در این مرحله، بعد از تولید فرش ماشینی که بسیار بسیار مهم است، به سطح خاب فرش‌ها با تیغه‌هایی مخصوص پرداخته می‌شود و سطح خاب آن یکدست و یکنواخت شده و براق می شود. نام این مرحله شیرینگ است که در کیفیت نهایی فرش بسیار تاثیر گذار می‌باشد. در مرحله بعد نوبت به آهار زنی می‌رسد که پشت فرش توسط رزین‌ها و چسب‌های مخصوص آغشته می‌شود تا گره‌های خاب بافته شده در جای خود محکم شوند. مراحل آخر فرش بافی نیز شامل موارد ذیل است:
- لبه دوزی یا زیگزال و بافت ریشه
- کنترل کیفیت
- بسته بندی که به صورت لوله انجام می‌شود.
کلام آخر
باید به این نکته توجه کرد که بخش اعظمی از مواد اولیه مورد نیاز برای راه‌اندازی خط تولید فرش، از خارج کشور وارد می‌شود که این وابستگی باعث به وجود آمدن مشکلاتی شده که بالا رفتن قیمت مواد اولیه و محدودیت‌های وارداتی برای کشور از مهم‌ترین این موارد است. اگر واقعا به دنبال راه‌اندازی کارخانه فرش بافی هستید، باید سرمایه زیادی را برای تولید کنار بگذارید.
