رزین یک ماده از جنس ترکیب آلی است که از یک مایع چسبناک و غیر‌کریستالی تشکیل می‌شود. امروزه در هنر و صنعت استفاده‌های بیشماری از رزین می‌شود. رزین ها به دسته کلی تقسیم می‌شوند: طبیعی و مصنوعی. رزین طبیعی از مواد آلی که از گیاهان و درختانی مانند کاج، صنوبر و… ترشح می‌شود، بدست می‌آید و معمولا قابل ذوب و قابل اشتعال است. رزین طبیعی در اثر فرسایش یا مورد آسیب قرار گرفتن گیاه، در اثر آتش‌سوزی، باد، رعد و برق و یا دلایل دیگر تشکیل می‌شود. رنگ آن زرد و یا مایل به قهوه‌ای است که ممکن است در مایعات آلی مختلف حل شود، اما در آب حل نمی‌شود. رزین طبیعی از زمان باستان در میان مردم ژاپن، مصر، چین و سایر ملت‌ها برای ساخت انواع لاک مورد استفاده بوده‌است.
رزین‌های مصنوعی، جامعه بزرگ‌تری را تحت پوشش خود قرار می‌دهد و بسیار متنوع هستند و همچنین امروزه رزین‌های مصنوعی جای رزین‌های طبیعی را در اکثر کاربردها گرفته‌اند. رزین‌های مصنوعی به راحتی قابل تمایز با پلاستیک نیستند و در برخی ویژگی‌های ظاهری با رزین‌های طبیعی شباهت دارند اما از لحاظ ساختار شیمیایی کاملا متفاوت هستند. رزین‌های مصنوعی به دو دسته تقسیم می‌شوند: ترموپلاستیک‌ها، که در مقابل حرارت مقاوم هستند و حرارت روی ترکیب شیمیایی آن‌ها تاثیری ندارد، و نوع دوم که ترموست‌ها هستندو در اثر حرارت، نامحلول و غیر‌قابل ذوب می‌شوند.
انواع رزین و کاربردهای آن
همانطور که می‌دانید، رزین انواع مختلف و متنوعی دارد که هر کدام با توجه به موارد استفاده، ویژگی‌های خاص خود را دارد. پس انواع رزین از لحاظ ترکیبات شیمیایی با یکدیگر متفاوت هستند. در این مقاله می‌خواهیم به بررسی انواع رزین و کاربردهای هر یک بپردازیم.
رزین‌های پلی استر
رزین‌های پلی استر در کل دنیا به صورت گسترده کاربردهای فراوان و مختلفی دارند. این نوع رزین از واکنش شیمیایی اسیدهای آلی چند عاملی و الکل‌های پلی هیدریک بوجود می‌آید. رزین‌های پلی استر انعطاف‌پذیری فوق‌العاده‌ای دارند و در برابر شعله مستقیم، حرارت بسیار بالا، مواد شیمیایی و… مقاومت عالی دارند. هزینه پایین ساخت و استفاده از این نوع رزین، موجب شده تا در موارد زیادی استفاده شود. کاربردهای رزین‌های پلی استر به شرح زیر است:
- ساخت و ساز
- لمینت
- تعمیر خودکار پرکننده‌ها
- چوب اسکی
- میله‌های ماهیگیری
- اجزای هواپیما و کشتی
- پوشش‌ها
- لوازم تزئینی و کارهای هنری
رزین‌های فنولیک
رزین‌های فنولیک یک دسته از رزین‌های ترموست هستند که در برابر حرارت، ضربه، خوردگی شیمیایی و نفوذ رطوبت مقاومت بالایی دارند. رزین‌های فنولیک را به راحتی می‌توان با ماشین شکل داد و به اصطلاح ماشین‌کاری راحتی دارند. اگر بخواهیم به موارد استفاده و کاربردهای این نوع از رزین اشاره کنیم، مهم‌ترین آن‌ها موارد زیر است:
- اشباع رزین
- لنت ترمز
- اجزای الکتریکی
- چسب‌های سیمان
- چسب‌های باند شده و قالب‌ها
رزین‌های آلکیدی
رزین‌های آلکیدی، از دسته رزین‌های ترموپلاستیک هستند که در اثر حرارت دیدن الکل‌های پلی هیدریک با اسیدهای پلی بازیک ایجاد می‌شوند. رزین‌های پلی بازیک در مقابل حرارت بالا، خواص الکتریکی، مواد شیمیایی و… مقاومت خوبی نشان می‌دهند و از لحاظ هزینه، قیمت بالایی ندارند و مقرون به صرفه هستند. یکی از مواد اصلی بیشتر رنگ‌های روغنی موجود در بازار، همین رزین‌های آلکیدی هستند. این رزین‌ها موارد استفاده و کاربردهای متنوعی دارند که اهم آن به شرح زیر است:
- عایق‌های الکتریکی
- قطعات الکترونیکی
- پرکننده‌های بتونه و رنگ
رزین‌های پلی کربنات
رزین‌های پلی کربنات جز دسته ترموپلاستیک‌ها هستند که از دو ماده، بیسفنول A و فسیژن تولید تولید می‌شوند. رزین‌های پلی کربنات ضریب شکست فوق‌العاده خوبی دارند و همچنین پایداری الکتریکی و حرارتی آن‌ها نیز بالاست، که این ویژگی‌ها موجب می‌شوند تا این رزین جایگزینی برای فلزات باشد. این نوع رزین مقاومت عالی در برابر لکه شدن و فیلتراسیون نیز دارند. موارد کاربرد رزین‌های پلی کربنات به شرح زیر است:
- ساخت و تولید کلاه ایمنی
- ساخت انواع لنز
- ساخت و تولید انواع قطعات الکتریکی
- ساخت انواع عایق‌ها
- ساخت فیلم عکاسی
رزین‌های پلی آمید
رزین‌های پلی آمیدی در زنجیر اصلی مولکولی خود، یک گروه آمید به عنوان بخش اصلی زنجیره دارند. رزین‌های پلی آمیدی به راحتی قالب‌گیری می‌شوند و در برابر سایش و مواد شیمیایی مقاوم هستند و ضریب اصطکاک آن‌ها نیز پایین است. با این ویژگی‌هایی که ذکر شد، کاربرد این دسته از رزین‌ها به شرح زیر است:
- استفاده در یاتاقان‌های بدون روغن کاری
- ساخت الیاف
- چرخ دنده‌ها
- تولید بخیه‌ها
- تولید لاستیک
- ساخت بند ساعت
- بسته‌بندی و ساخت بطری‌ها
رزین‌های پلی اورتان
رزین‌های پلی اورتان جز کوپلیمرهایی هستند که اجزای اصلی آن‌ها پلی ال و ایزوسیانات هستند. رزین پلی اورتان با رزین‌های دیگر قابل ترکیب است و از ترکیب آن با دیگر رزین‌ها ترکیبات متنوعی حاصل می‌شود. پلی اورتان‌ها خاصیت ارتجاعی بسیار خوبی دارند و به خوبی به لایه‌های دیگر می‌چشبند. رزین‌های پلی اورتان تعادل فوق‌العاده خوبی در ازدیاد طول و سختی دارند. به همین دلیل در موارد زیر از آن‌ها استفاده می‌کنند:
- استفاده در انواع عایق‌ها
- الاستومرها
- تولید انواع چسب
- تولید انواع آستر و فوم برای لباس
رزین‌های سیلیکونی
رزین‌های سیلیکونی بر اثر ترکیب تترا اتوکسی سیلان یا اتیل پلی سیلیکات و سیلیکات سدیم تولید می‌شوند که این ترکیب چندین دی سیلوکسان را تشکیل می‌دهد. این ترکیبات واکنش پذیری کمتری دارند و به دلیل پایداری حرارتی و اکسیداتیو خوبی که دارند انعطاف پذیر‌تر و آب گریزتر نیز هستند. رزین‌های سیلیکونی به دلیل ساختار مولکولی خود، یعنی شبکه‌ای و سه بعدی بودن، لایه‌های سختی را می‌سازند. موارد استفاده رزین‌های سیلیکونی به شرح زیر است:
- ساخت و تولید لاستیک
- رزین‌های کپسول‌دار
- کف زدا
- کاربردهای مقاوم در برابر آب
رزین های اپوکسی
رزین‌های اپوکسی یا همان پلی اپوکسیدها، نوعی از پیش پلیمرها و پلیمرهای واکنش‌پذیر هستند که در ساختار مولکولی، در زنجیر اصلی خود، حاوی یک گروه از اپوکسیدها هستند. اپوکسی‌ها در برابر حرارت بالا، مواد شیمیایی و چسبندگی عالی عمل می‌کنند. موارد استفاده‌ی این نوع رزین بسیار متنوع است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- تولید انواع لیمنت‌ها
- انواع چسب‌ها
- کفپوش‌ها ساختمان‌های تجاری و اداری
- آسترها
- پروانه‌های صنعتی
- پوشش سطحی سطوح و اشیا
کاربرد رزین طبیعی
رزین‌های طبیعی از قدیم الایام مورد استفاده باستانیان بوده‌است. امروزه نیز کاربردهای متنوع و مختلفی از رزین‌های طبیعی وجود دارد. به دلیل شفاف بودن رزین، در صنایع دستی و بسیاری از کارها قابل استفاده است. در کارهای هنری بیشتر از رزین اپوکسی استفاده می‌شود. اگر بخواهیم به صورت کلی کاربردهای رزین طبیعی را بیان کنیم، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- صنعت عطر سازی و تولید عطر
- تولید قطعات موسیقی زهی مانند ویولن، سل و…
- استفاده در ساخت زیورآلات
- استفاده در ساخت لوازم تزیینی منزل
- قابل استفاده در نقاشی و سایر کارهای هنری
کلام آخر
در کل سعی کردیم به انواع رزین‌ها، مصنوعی و طبیعی و همچنین کاربردهای متنوع آن‌ها اشاره کنیم. درباره‌ی انواع رزین‌ها از جمله اپوکسی، آلکیدی، پلی آمیدی، سیلیکونی، پلی اورتان و همچنین رزین‌های پلی کربنات و فنولیکی اطلاعاتی مختصر گفتیم و آن‌ها را معرفی کردیم. امیدواریم از خواندن این مقاله لذت برده‌باشید
