ظروف سفالی ایران یکی از محصولات معروف کشور عزیز ما در سراسر جهان است. یکی از دلایل اصلی این شهرت، شهرستان لالجینِ استان همدان است که بر اساس اعلام رسمی دفتر رئیس شورای جهانی صنایع‌دستی در سال ۱۳۹۵ به‌عنوان شهر جهانی سفال، انتخاب شد. پیش از این که به کشورهای دریافت‌کنندهٔ سفال بپردازیم، بهتر است کمی دررابطه‌با سفال، این صنایع‌دستی محبوب و مشهور کشورمان که رتبه دوم صادرات صنایع‌دستی و رتبه پنجم استان همدان را با ارزشی بالغ بر ۱۱ میلیون دلار را دارا است، صحبتی داشته‌باشیم. همچنین گذری بر چالش‌های صادرات ظروف سفالی در کنار کشورهای دریافت‌کننده و آمار و ارقام آن‌ها، خواهیم‌کرد.
ظروف سفالی
ظروف سفالی، قطعه‌ای از سرامیک هستند که در کوره‌هایی با دمای ۸۵۰ الی ۱۰۰۰ درجهٔ سانتی‌گراد پخته می‌شوند. ماده اولیهٔ ظروف سفالی خاک رس است و برای ساخت آن از چرخ‌های سفالی و در زمان‌های گذشته از تکنیک دست و انگشت و روشی به نام اتصال حلقه استفاده می‌شد. ظروف سفالی از هزارهٔ هشتم پیش از میلاد بافرهنگ ما ایرانی‌ها عجین شده و به دلیل زیبایی، ماندگاری، استحکام بالا، شکل‌پذیری مناسب و… کاربرد بسیاری دارد و رفته‌رفته بشر برای استفاده از آن ترغیب شده‌است.
فواید استفاده از ظروف سفالی
ظروف سفالی فواید و مزیت‌های فوق‌العاده‌ای دارد که هرکدام از این دلایل بر صادرات ظروف سفالی قوت می‌بخشد؛ در زیر به تعدادی از این مزایا اشاره می‌کنیم:
- خطر نشت خاک به غذا وجود ندارد
- حفظ مواد مغذی غذاها
- مقرون‌به‌صرفه بودن قیمت نسبت به ظروف چینی و کریستال
- تضمین شدن سلامت بدن به دلیل سازگاری با ساختار بدن
- دادن طعم دلچسب به غذا به دلیل حرارت کم و پخت آرام
- کاهش سوختگی و زمان پخت در کنار بالابردن کیفیت غذا
- شستشو بدون استفاده از مواد شیمیایی و شوینده‌های بهداشتی
صادرات ظروف سفالی
همان‌طور که گفتیم صادرات ظروف سفالی منجر به حجم بالایی از سود و ارزآوری به کشور می‌شود و اگر در انتخاب جامعه هدف، تبلیغات، کیفیت و دقت بالایی داشته‌باشیم، می‌توانیم این حجم را افزایش داده و صادرات ظروف سفالی را بالا ببریم.
صادرات نشان‌دهنده قدرت هر کشوری است و با افزایش صادرات، ارزآوری به داخل کشور بیشتر و کشور قدرتمندتر خواهد شد. در صادرات، صنایع‌دستی و به‌خصوص سفال به‌خاطر قدمت تاریخی‌اش می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌ها باشد. از آنجایی که سفال و صنایع‌دستی در بازار ایران دارای محبوبیت قابل‌توجهی هستند، می‌توان به‌راحتی بر روی صادرات ظروف سفالی زوم کرد.
چالش‌های صادرات ظروف سفالی
صادرات ظروف سفالی ایران که پتانسیل خوبی برای ورود ارز به داخل کشور است، چالش‌های فراوانی نیز دارد که می‌تواند مقداری بر صادرات ظروف سفالی تأثیرگذار باشد. در زیر به تعدادی از آن‌ها اشاره کرده و توضیح مختصری بر هرکدام داشته‌ایم:
واسطه‌ها
واسطه‌ها یکی از چالش‌های اصلی صادرات سفال است و دولت باید در این امر وارد شود؛ چرا که تولیدکنندهٔ روستایی به اندازهٔ کافی سود نبرده درحالی که دلالان سود کلانی را بدون انجام هیچ زحمتی، می‌برند.
صادرات چمدانی
صادرات چمدانی یعنی این که محصول موردنظر بدون بسته‌بندی مناسب و برند خاصی به بازار ارائه شود. متأسفانه صادرات ظروف سفالی به این شکل چمدانی انجام می‌شود. این امر باعث پایین آمدن قیمت محصول شده و حتی صادرات ظروف سفالی کشورمان نیز در آمار و ارقام جهانی ثبت نمی‌شود.
کشور چین
جمهوری خلق چین به دلیل استخدام نیروی کار زیاد با دستمزد پایین، امروزه همه نوع محصولی را با نام‌های جعلی روانه بازار می‌کند. این اتفاق در ظروف سفالی نیز می‌افتد و کشور چین با ساخت صنایع‌دستی جعلی آن‌ها را با قیمت‌های ارزان‌تر به کشورهای آمریکایی و اروپایی صادر می‌کند.
یکی از راه‌های کنار زدن چین از بازار صنایع‌دستی و ظروف سفالی، برندسازی است که در صادرات چمدانی هم به آن اشاره کردیم. با برندسازی و صادرات ظروف سفالی به کشورهای مرتبط، مشتری باتوجه‌به قیمت ظروف سفالی و تفاوت کیفیت متوجه ظروف سفالی چینی خواهد شد و دیگر برای سفال‌های بی‌کیفیت چین مبلغی را پرداخت نخواهد کرد.
مشکلات داخلی
متأسفانه به دلیل قرار نگرفتن شغل سفالگری در حیطهٔ مشاغل سخت، نیروی کار کمتری وارد کوره‌هایی با 1000 درجهٔ سانتی‌گراد شده و در نتیجه تولید کمتری صورت می‌گیرد. از طرفی به دلیل بافت فرسودهٔ کارگاه‌های سفال، ادارهٔ گاز از ارائهٔ خدمات خودداری کرده و استفاده از نفت هم به‌خاطر مسائل مالی از سمت دولت به‌صورت محدودی به هر کارگاه اختصاص می‌یابد. این امر باعث شده‌است تا نیمی از کارگاه‌های پایتخت سفال جهان، تعطیل شده و یا در ایام خاصی از سال کوره‌های خود را به‌صورت محدود روشن کنند.
انواع ظروف سفالی
همان‌طور که گفتیم صادرات ظروف سفالی پتانسیل خوبی را برای ارزآوری به داخل کشور داشته و از آنجایی که ظروف سفالی دارای تنوع بالا و زیادی هستند، این پتانسیل چندین برابر می‌شود. در زیر به تعدادی از ظروف سفالی اشاره می‌کنیم:
- ظروف سفالی دکوری
- ظروف سفالی مصرفی
- ظروف سفالی آشپزخانه
- ظروف سفالی میناکاری
- ظروف سفالی مناسبتی
- ظروف سفالی جاجیم‌بافی
- ظروف سفالی لعاب‌دار رنگی
- دیوارکوب‌های خاص
- گلدان‌های سفالی و سرامیک‌های رنگی
کشورهای واردکنندهٔ ظروف سفالی
سهم ظروف سفالی در دنیا حدود ۱.۶ میلیارد دلار بوده و این موضوع نشان‌دهندهٔ تقاضای بالای آن در کشورهای متفاوت است. ما باید بر روی صادرات ظروف سفالی خود باتوجه‌به این که پایتخت سفال جهان نیز در ایران است بیشتر کار کنیم. اکثر کشورهای اروپایی مانند آلمان، انگلیس و… همچنین آمریکا از بزرگ‌ترین کشورهای واردکنندهٔ ظروف سفالی هستند.
علاوه بر کشورهای غربی، کشورهای خاورمیانه مانند عراق، ترکیه، عربستان، قطر و کویت نیز تقریباً سهمی ۱۸۵ میلیون دلاری را از بازار ظروف سفالی لعاب‌دار و بدون لعاب در اختیار دارند. روسیه نیز که بزرگ‌ترین کشور حوزهٔ CIS است، ۲۲۰ میلیون دار در سال ظروف سفالی لعاب‌دار و بدون لعاب وارد می‌کند.
باتوجه‌به این حجم بزرگ از بازار که در اطراف و مرزهای ما قرار دارد، به‌راحتی می‌توان با تبلیغات و سرمایه‌گذاری درست، پا به عرصه‌ی صادرات ظروف سفالی در این کشورها گذاشت.
کشورهای منطقهٔ تجارت آزاد آسه‌آن
اتحادیهٔ کشورهای جنوب شرق آسیا که در سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشته و از قطب‌های اقتصادی دنیا شده‌اند، آمار و ارقام قابل‌توجهی در خرید ظروف سفالی ثبت و حدود 90 میلیون دلار برای خرید ظروف سفالی لعاب‌دار و بدون لعاب هزینه کرده‌اند.
انتظار می‌رود با بازاریابی و برندسازی ظروف سفالی ایران در این کشورها که تایلند و ویتنام سردمداران آن‌ها هستند، بتوان حجم گسترده‌ای از صادرات ظروف سفالی را به این کشورها اختصاص داد.
بیشترین صادرات ظروف سفالی ایران
حال به سراغ جواب سؤالی که در ابتدای این مقاله مطرح کرده‌بودیم می‌رویم؛ یعنی بیشترین صادرات ظروف سفالی ایران به کدام کشورها است؟ صادرات ظروف سفالی دومین کالای پرفروش در لیست صادرات صنایع‌دستی کشور ما ایران است و هرساله نیز رشد چشمگیری دارد.
درگذشته کشور آلمان یکی از بیشترین واردکننده‌های ظروف سفالی لعاب‌دار از کشور ما بود که به دلیل سمی بودن لعاب استفاده شده، امروزه خرید بسیار کمی را از کشور ما دارد. هم‌اکنون بیشترین کشورهایی که بازار صادرات ظروف سفالی کشور ما را در اختیار دارند، کشورهای عراق و هلند هستند.
باتوجه‌به تمام توضیحاتی که دادیم، کشور ما پتانسیل بسیار خوبی در صادرات ظروف سفالی دارد. چه‌بسا که بسیاری از کشورهای همسایه خواهان سفال هستند، اما متأسفانه به دلیل تحریم‌ها و امور داخلی توجه زیادی به این تجارت نمی‌شود.
سخن پایانی
باتوجه‌به این که سفال و سفالگری از دیرباز در کشور عزیز ما جایگاه قابل‌توجهی داشته و حال که شهرستان لالجینِ استان همدان به‌عنوان پایتخت سفال جهان به رسمیت شناخته شده‌است، تمامی دنیا از این اتفاق که سفال مختص به کشور عزیزمان ایران است، خبردار شده‌اند. با بازاریابی، برندسازی و همچنین حمایت مسئولین محترم، می‌توان حجم قابل‌توجهی از ارز را با صادرات ظروف سفالی به کشور وارد کرد و هزاران نفر نیز در این صنعت مشغول به کار شده و منبع درآمد خوبی را برای خود به دست آورند.
