صنایع دستی، کلمه‌ای است که این روزها خیلی کم به گوش می‌رسد. صنایع دستی که گاهی دقیق‌تر به عنوان صنایع دستی یا دست ساز بیان می‌شود، به هر یک از انواع مختلف کار گفته می‌شود که در آن اشیاء مفید و تزئینی به طور کامل با دست فرد یا تنها با استفاده از ابزارهای ساده و غیر خودکار مرتبط، مانند قیچی، وسایل حکاکی و غیره، ساخته می‌شوند. قلاب‌ها بخش اصلی سنتی ساخت صنایع دستی هستند و برای طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های خلاقانه و طراحی که مربوط به ساختن اشیا با دست و مهارت فرد است، از جمله کار با منسوجات، مواد قالب گیری و سفت، کاغذ، الیاف گیاهی، خاک رس و غیره کاربرد دارد. در تعریف ساده، صنایع دستی به صنایعی گفته می‌شود که بدون استفاده از ماشین آلات برای رفع نیازهای مردم محل خود، با دست تولید می‌کنند. در بسیاری از صنایع دستی از مواد طبیعی، حتی کاملاً بومی، استفاده می‌شود، در حالی که دیگران ممکن است مواد مدرن، غیر سنتی و حتی مواد صنعتی را ترجیح دهند. در صنعتگری فردی، یک کالای دست ساز مهم‌ترین معیار است. آن‌هایی که با تولید انبوه یا ماشین آلات ساخته می‌شوند، کالاهای صنایع دستی نیستند. با ما همراه باشید تا شما را با انواع صنایع دستی عراق و ویژگی‌های آن‌ها آشنا کنیم.
بهترین صنایع دستی عراق
هنر باستانی و صنایع دستی سنتی در عراق وجود دارد که بهترین نمونه آن فرش‌ها هستند. شهرهای بزرگ و بازارهای بسیار شلوغ، بهترین مکان برای خرید این صنایع دستی هستند. پوشاک، کفش، لوازم آرایشی، عتیقه‌جات، جواهرات و… عمده‌ترین محصولات قابل فروش هستند. در اینجا به معرفی بعضی از صنایع دستی عراق می‌پردازیم.
نساجی و بافندگی
نساجی صنعتگر شامل فرش، دیوارپوش پارچه، پتو، و موارد دیگر است. این تسهیلات شامل یک منطقه تخصصی است که به تولید منسوجات صنایع دستی و آموزش پیشرفته بافندگی و قالی بافی اختصاص دارد. قالی بافی و تولید نساجی در خاورمیانه از جمله در عراق سابقه غنی دارد. این تاریخ توسط بافندگان و هنرمندان متخصص پروژه صنایع دستی و شرکت آزاد ایزدی در خانکه، عراق پیش برده می‌شود. هر صنعتگر سلیقه و دیدگاه منحصر به فرد خود را به هر قطعه فردی می‌آورد و همه چیز را از الگوهای هندسی گرفته تا «نقاشی‌های فیبری» از افراد و مناظر بررسی می‌کند. دو نمونه از این صنایع دستی را بررسی می‌کنیم.
پتو ایزار سماوه (گلدوزی از جنوب عراق)
این‌ها نوع خاصی از بافته‌های عراق هستند. این پتوهای گلدوزی شده معمولاً برای عروسی توسط دختران و زنان ساکن در سرزمین‌های مرداب جنوب عراق ساخته می‌شود. آن‌ها معمولاً برای استفاده شخصی ساخته می‌شوند و انواع مختلفی از نمادها را به تصویر می‌کشند. فرش‌های عروسی با استفاده از تکنیکی مانند گلدوزی ساخته می‌شوند که معمولاً از سوزن‌هایی برای قلاب بافی یا مشابه آن استفاده می‌شود. دو تکه با نقوش مختلف گلدوزی شده و سپس به هم دوخته می‌شود. به همین دلیل است که عرض بیشتر آن‌ها در حدود 160 سانتی‌متر است و طول آن‌ها در حدود 220 سانتی‌متر تفاوت چندانی ندارد. تئوری‌های مختلفی در مورد اینکه تکنیک دوخت از کجا سرچشمه می‌گیرد وجود دارد. برخی می‌گویند از هند نفوذ کرده است و گاهی اوقات حتی می‌توان نمادهای آفریقایی را پیدا کرد. در هر صورت، آشکار است که تاریخ و سنت دیرینه‌ای در این آثار هنری وجود دارد، زیرا مردم در سرزمین‌های مرداب قرن‌ها روش زندگی خود را تغییر ندادند.
فرش عراقی
فرش عراقی یا قالیچه عراقی یکی از قالی‌های شرقی است که در عراق بافته می‌شوند. فرش‌ها در جوامع کردی شمال عراق بافته می‌شوند. گلیم‌ها در شهر «های» در جنوب عراق بافته می‌شوند و به آن «های» می‌گویند. این‌ها در دو قطعه عمودی به صورت ملیله بافته شده هستند و در مرکز به هم متصل می‌شوند و طرح‌های هندسی نیز دارند.
جواهر سازی
در بسیاری از منابع، گفته شده است که اعراب اولین کاشف‌کنندگان علم شیمی بوده‌اند و رایج شدن این علم برای اولین بار توسط یک شیمیدان عرب، به نام خالد بن یزید بن معاویه صورت گرفت. از گذشته تا کنون، افرادی که به بین‌النهرین رفته‌اند، درباره این صنعت (جواهر سازی) بیان کرده‌اند که در شهر بغداد، جواهر سازهای بسیار ماهری وجود دارند که در قسمت‌های مختلف بازار جواهرات در نزد جواهر سازهای فرقه صائبه خدمت داشته‌اند. از آن جایی که جواهر سازی با طلا فروشی رابطه‌ای مستقیم دارد و در سازه‌ها و تزیینات طلا تاثیر گذار است. در جواهر سازی، برای ساختن انواع انگشتر، گوشواره‌ها، گیره سر، دستبند، پابند و گردنبند و حتی چاقو و از این قبیل لوازم، از مینا کاری استفاده می‌شود. بهترین و مهم‌ترین مراکز در صنعت جواهر سازی، بغداد، عماره، کاظمین و موصل هستند. در ادامه نمونه‌هایی از این جواهرات را مشاهده می‌کنیم.
سوپر جنگل کوکری
کوکری، عملیات آزادی عراق است که در حال حاضر برای پایگاهی که برای حفظ صلح در عراق هستند، صادر می‌شود. از این رو این نام را گرفته است. این کوکری به صورت رسمی صادر نمی‌شود اما مدتی است که سربازان علاقه‌مند می‌توانند آن را در یونیفرم خود حفظ کرده و استفاده کنند. شکل کوکری نسبت به سایر مدل‌های کوکری سری ارتش کاملاً متفاوت است. طول این کوکری، تیغه‌ای به طول 6 اینچ است که دسته‌ای به طول 4.5 اینچ با سه پرچ فلزی محکم به هم متصل شده است. کوکری با نیمه پولیش و دو فولتر (دوی چیرا) عرضه می‌شود که به کاهش اصطکاک و کمک به ادامه برش کمک می‌کند. این تیغه از فولاد کربنی با درجه‌بندی بالا ساخته شده است، بنابراین بسیار محکم است. دسته آن از چوب بسیار محکم “SADAN WOOD” ساخته شده است. دسته محکم‌تر و بادوام‌تر از چوب سادان سفید ساخته شده است. طول کلی این کوکری 10.5 اینچ است. غلاف استتار است که مناسب لباس رزمی سرباز است. ست کاردا و چکمک شامل چاقوهای کوچک و باکیفیت (چاقوی کاربردی + تیز کننده) برای ساخت و دستکاری بهتر نسبت به نمونه‌های معمولی دارد. از این تیغه می‌توان در زمان جنگ برای خرد کردن چوب یا بوته‌های تمیز کننده استخوان استفاده کرد. از این کوکری می‌توان برای بریدن چوب، هیزم، استخوان، گوشت، پاک کردن بوته‌ها و غیره استفاده کرد.
انگشتر دست ساز
در عراق، سنت دیرینه ساخت جواهرات نقره و تزئین آن به روش نیلو وجود دارد که در اصل حکاکی است و سپس فضای ایجاد شده توسط حکاکی را با پودر آهن پر می‌کنند که وقتی حرارت داده می‌شود به فلز میچسبد و داخل این فضاهای خالی، سیاه می‌شود. یک ویژگی دیگر در مورد این انگشتر وجود دارد و آن این است که روی این انگشتر از یک ورقه مسی ساخته شده است که روی آن حکاکی درختان خرما وجود دارد.
منسوجات گیاهی
منسوجات به عناصر طناب مانند بلند و انعطاف پذیر نیاز دارند. رشته‌های نازک و شکستنی از الیاف پایه گیاهی به نخ‌های بلندتر و محکم‌تری می‌پیچانند که سپس به صورت پود (نخ‌های متقاطع) در اطراف تار (نخ‌های طولی) و دور یکدیگر پیچیده می‌شوند تا پارچه‌های توری بسازند. از آن برای ساختن سبد، بادبزن، انواع زنبیل، صندلی، خانه‌های حصیری و وسایلی برای شناور شدن روی آب استفاده می‌شود. وجود درخت نخل، یکی از ملزومات ساخت این منسوجات است و چون در عراق درخت نخل بسیار است، این موضوع سبب شده تا مردمان این کشور، به خصوص در مناطق نینوا، انبار و کرکوک به ساخت این صنایع دستی عراق، روی آوردند. همچنین در مناطقی از شمال این کشور، از انواع ساقه‌ها مانند ساقه گندم و جو، در ساخت انواع سبد، وسایل تزیینی، کیف و غیره، استفاده می‌شود.
صنایع چوبی
یکی از قدیمی‌ترین صنایع، صنعت چوب است که در ابتدای آغاز این صنعت، برای ساخت سرپناه، خانه و انواع سقف، استفاده می‌شد. بعدها از چوب برای ساخت ادوات موسیقی، لوازم کاربردی مانند گهواره، تخت خواب، صندلی، شانه‌های چوبی و غیره استفاده شد. امروزه نیز این صنعت را در صنایع دستی عراق و دیگر کشورها مشاهده می‌کنیم. از معروف‌ترین سازه‌های صنایع دستی عراق که هنر گذشتگان این کشور را نشان می‌دهد، می‌توان به تخت چوبی یا السیر الخشبی در بخش جنوبی عراق و همچنین العجله العایده (چرخ برگشته) اشاره کرد. قدمت این اثر تقریبا به 2500 ق.م باز می‌گردد.
کاشی و آجر سازی
از قدیمی‌ترین صنایع دستی عراق، صنایع کاشی و آجر سازی است که این صنعت در زمان عباسیان به اوج رسید و به کشورهای دیگر مانند ایران و… هم رسید. قواعد و اصول این صنعت در شهرهای کاظمین و کربلا، بیشتر از دیگر شهرها حفظ شده و تا کنون باقی مانده است.
صنایع آهنگری و مسی
منشا صنعت آهنگری در عراق، روستاها هستند. صنایع دستی عراق که در آهنگری می‌توان یافت، شامل مواردی مانند ابراز تیز همچون چاقو، تیشه، لوازم شکار و اسب سواری است. از مشهوران این صنعت می‌توان به سوق الشیوخ در ذی قار و نجف و ابوالخصیب در بصره و بغداد اشاره کرد. صنایع مسی، از زمان بابلیان و آشوریان تا کنون بوده است و این صنعت در قرن 13 میلادی در موصل به اوج شکوفایی خود رسید. با گذر از بازارهای عراق، مشاهده خواهید کرد که ظروف مسی بسیاری در بازارهای این کشور وجود دارد و جز صنایع دستی عراق محسوب می‌شود.
آویز تزیینی فلزی
آویز دیواری زیبا، محصول منبت کاری شده عراق است که سوغاتی نمادین و دست ساز بسیار زیبا محسوب می‌شود.
