کشور عزیزمان ایران، سرزمین بسیار وسیعی است و قدمتی 5000 ساله دارد. هر کجای این کشور زیبا را که بگردید، صنایع دستی بی‌شماری را می‌یابید که، از گذشته تا به امروز، توسط دستان هنرمند زنان و مردان بسیاری، خلق و تولید شده‌اند و فرهنگ پربار ایرانی را، به نمایش می‌گذارند. درواقع، در کشور ما هنر صنایع دستی از اصیل‌ترین و کاربردی‌ترین هنرها به شمار می‌رود. به سبب پهناور بودن ایران زمین، طیف گسترده و بی‌شماری از این آثار هنری برای معرفی وجود دارند که متاسفانه نمی‌توان به بررسی همه آنها پرداخت. به علاوه، برخی از صنایع دستی ایرانی از شهرت بیشتری برخوردار هستند. به گونه‌ای که حتی، به یکی از مهم‌ترین نمادها برای معرفی ایران تبدیل شده‌اند. حتی، دارای اعتبار جهانی هستند و تامین کننده بخشی از درآمد ارزی کشور می‌باشند. در این مقاله با ما همراه باشید تا، به معرفی به بررسی پر طرفدار ترین صنایع دستی ایران بپردازیم.
لیستی از پرطرفدار ترین صنایع دستی ایرانی
فرش بافی
فرش یا قالی ایرانی، معروف‌ترین و پر طرفدار ترین صنایع دستی ایران به شمار می‌رود. حتی، فرش ایرانی در دنیا به یکی از نمادهای مهم برای معرفی ایران تبدیل شده‌است. صنعت فرش بافی، از دیرباز تا به امروز تولید می‌شود. شاید برای شما جالب باشد که از دوره ساسانیان به بعد، فرش ایرانی به دیگر کشورها صادر شده‌است. از همان دوران، کشور چین یکی از بزرگترین وارد کننده‌های این صنعت بوده‌است. فرش تقریبا در همه مناطق ایران از گذشته تا به امروز تولید می‌شود، اما در برخی مناطق، این فرش‌ها با طرح‌ها و نقش‌هایی ویژه و مخصوص بافته می‌شوند و به سبب همین تمایز، از میان سایرین به عنوان بهترین انتخاب شده‌اند. از معروف‌ترین فرش‌های ایرانی، می‌توان به فرش بهارستان در کاخ تیسفون اشاره کرد. در این بخش، به بررسی بهترین‌ها در این زمینه می‌پردازیم.
از گذشته‌های دور هرگاه سخن از فرش دستباف به میان بیاید، تقریبا در ذهن همه افراد فرش‌های بی‌نظیر تبریزی تداعی می‌شوند. شهرت فرش‌های تبریزی زبان‌زد است. در واقع، همیشه از تبریز به عنوان مهد بافت فرش دستباف یاد می‌شود. حتی، شاید برای‌تان جالب باشد که شورا جهانی صنایع دستی، تبریز را به عنوان «شهر جهانی بافت فرش» انتخاب کرده‌است. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد، این فرش‌ها در دوره ساسانیان و از قرن سوم به بعد تولید شده‌اند. زیبایی طرح و نقش این فرش‌ها به اندازه‌ای است که از همان دوران، تعداد زیادی از آنها را به خارج از کشور صادر می‌کردند.
فرش کاشان نیز همانند فرش تبریز بسیار مشهور است. از تمایزهای خاص این فرش می‌توان به گره‌های فرش معروف به گره نامتقارن یا گره فارسی اشاره کرد. از دیگر ویژگی‌های این فرش به عنوان یکی از پر طرفدار ترین صنایع دستی ایران زمین، می‌توان به طرح‌های خاص به کار رفته در آن اشاره کرد. در واقع، طرح‌هایی همچون لچک و ترنج ویژگی مخصوص فرش کاشان است. یکی دیگر از بهترین فرش‌های ایرانی، فرش‌ها و قالی‌های اصفهانی هستند. در دوران صفویه، هنر زیبای فرش بافی بسیار در اصفهان رونق پیدا کرد. از ویژگی‌های منحصر به فرد این فرش‌ها می‌توان به استفاده بسیار زیاد از رنگ‌های قرمز آبی و نیلی اشاره کرد. پس‌زمینه این فرش‌ها معمولا عاجی رنگ است. خصوصیت اصلی این فرش‌ها، استفاده از گره‌ها منظم و بافتی با ظرافت بسیار بالا است.
خاتم کاری
یکی از نفیس‌ترین و پر طرفدار ترین صنایع دستی، خاتم کاری است. قدمت این صنایع دستی به بیش از 1000 سال پیش باز می‌گردد. با وجود این که قدیمی‌ترین خاتم کاری‌ها در منبر مسجد عتیق شیراز کشف شده‌اند، این صنعت به اصفهان نسبت داده می‌شود. در واقع، خاتم کاری یکی از پر طرفدار ترین صنایع دستی و سوغات‌ها در اصفهان، کرمان و شیراز به حساب می‌آید. خاتم کاری هنری است که در آن، به وسیله قطعات کوچک چوب، استخوان و فلزات در سطوح مختلف نوعی خیمه به وجود می‌آورند. ویژگی بارز این خیمه‌ها، داشتن ترکیبی از چند ضلعی‌های بسیار باریک و منظم است که با استفاده از میله‌ها، به اشکال مختلف هندسی به خصوص ستاره‌های در می‌آیند.
می‌توان گفت، یکی از دلایل قرار گرفتن خاتم کاری در لیست پر طرفدار ترین صنایع دستی، همین ظرافت و پیچیدگی موجود در این محصول است. در خاتم کاری، میله‌های فلزی به شکلی دقیق و منظم به فرم مثلث در می‌آیند. حدودا در هر سانتی متر مکعب فضا از این شیء، 250 قطعه استخوان و چوب روی میله‌ها قرار گرفته و در نهایت، ترتیب قرارگیری آنها در کنار هم، مجموعه‌ای شش ضلعی را ایجاد می‌کنند. چوب‌های به کار برده شده در این هنر دست‌ساز ایرانی، معمولا از جنس چوب ساج، گل رز، پرتقال، برنج و آبنوس است. در این صنعت از صدف و استخوان‌های آج و شتر استفاده می‌شود. فلزاتی که در این صنعت به کار می‌روند به شکل مفتول در می‌آیند و به طور معمول، جنس آنها از آلومینیوم، برنج و نقره است.
مینا کاری
نام‌های دیگر این صنعت زیبا و اصیل ایرانی، میناسازی و میناگری است. همانند خاتم کاری، قدمت این هنر باستانی به 5 هزار سال پیش باز می‌گردد. مینا کاری به دلیل داشتن زیبایی و ظرافتی بی‌مانند یکی از محبوب‌ترین و پر طرفدار ترین صنایع دستی ایرانی در میان کشورهای مختلف است. این هنر دستی زیبا، در بیشتر مناطق ایران تولید شده و به فروش می‌رسد ولی هنرمندی اصفهانیان در این زمینه زبان‌زد است. در این صنعت، مینا روی اشیا از جنس مس، نقره، طلا و سفال نقاشی و پیاده سازی می‌شود. البته، از مزیت‌های طلا و نقره این است که بر خلاف مس، در ترکیب با مینا واکنش نداده و اکسید نمی‌شوند. بنابراین، چنین ویژگی شرایطی به وجود می‌آورد که بتوان طرح‌هایی باجزئیات ریز و فراوان، روی اشیاء از این اجناس به وجود آورد. جالب است بدانید، در تنها سال 1397 ده‌ها میلیون دلار از صادرات این صنایع دستی بدست آمده‌است.
قلم زنی
از جمله پر طرفدار ترین صنایع دستی ایران قلم زنی (حکاکی) است. این هنر شگفت‌آور، در بسیاری از شهرهای ایران اجرا می‌شود. اما، این صنعت را در اصل به اصفهان نسبت می‌دهیم. افراد آشنا به این هنر، نقش و نگارهایی زیبا را با استفاده از چکش و قلم روی ظروف فلزی ایجاد می‌کنند. مراحل کار به این صورت است که ابتدا، پشت ظرف‌ها با قیر و یا گچ پر می‌شوند. سپس، نقش‌ها روی کاغذ کشیده شده و پس از آن با کوبش چکش به قلم به سطح ظروف انتقال می‌یابند. قیر و گچ به انعطاف‌پذیری ظرف‌های فلزی کمک کرده و همچنین به کاهش صدا تولید شده به هنگام کوبش قلم به سطح فلزی کمک می‌کنند. در این صنعت، از فلزاتی همچون برنج، نقره، طلا و مس استفاده می‌شود. عمل قلم زنی، هم روی ظروف مختلف و سطوح صاف به هدف تولید تابلوهای زیبا دیواری و رومیزی انجام می‌شود.
قلم کاری
قلم کاری که آن را با نام چیت سازی نیز می‌شناسیم، یکی دیگر از پر طرفدار ترین صنایع دستی ایران است. معنای قلم کاری در فرهنگ فارسی کار هنری انجام شده با قلم است. در این شاخه از صنایع دستی، هنرمندان با استفاده از مهرهای دست‌ساز و رنگ‌های طبیعی، نقوش بسیار زیبای برخاسته از فرهنگ ایرانی را بر روی پارچه چاپ می‌کنند. در این هنر باستانی رایج در اصفهان، معمولا از پارچه‌های ابریشمی، کتانی و پنبه‌ای استفاده می‌شود. البته، بهترین نوع پارچه برای قلم کاری پارچه‌های نخی هستند. زیرا، رنگ‌پذیری بهتری نسبت به سایر جنس‌ها دارند. شهرت سفره‌های کتانی قلم کاری شده اصفهانی بسیار بلند آوازه است. در گذشته، یکی از پر طرفدارترین پارچه‌ها برای تهیه لباس، پارچه‌های قلم کاری شده با زر و اکلیل بوده‌است. جالب است بدانید بسیاری از مهرهایی که در این صنعت وجود دارند، قدمتی چند صد ساله دارند و در خانواده‌ها نسل به نسل تا به امروز به ارث رسیده‌اند.
مینیاتور
یکی از نفیس‌ترین و پر طرفدار ترین صنایع دستی در ایران نقاشی مینیاتور است. کلمه مینیاتور در لغت، به معنای طبیعتی کوچک شده، است. در واقع، مینیاتور کلمه‌ای فرانسوی است. تاریخچه این شاخه از صنایع دستی به قرن سیزدهم باز می‌گردد. در آن دوره، نقاشی مینیاتوری با نفوذ کشور چین به ایران وارد شد. سپس، با هنر و فرهنگ ایرانی درهم آمیخت و تحول پیدا کرد. در نهایت، این هنر زیبا ایرانی، در قرن پانزده و شانزده بسیار رونق گرفت و به یکی از پر طرفدار ترین صنایع دستی ایرانی در بسیاری از کشورها تبدیل شد. به طوری که حتی می‌توان، تاثیرات آن را به شکلی واضح بر روی هنر مینیاتور اسلامی مشاهده کرد. از بارزترین ویژگی‌های هنر مینیاتور کاری ایرانی که آن را از سایر مینیاتورها متمایز می‌کند، می‌توان به استفاده از رنگ‌های درخشان و اصیل ایرانی بر روی انواع کاغذها و بخصوص استخوان شتر اشاره نمود.
حصیر بافی
حصیر بافی یا بوریا بافی صنعتی باستانی است که در آن، هنرمندان مسلط به بافت حصیر با استفاده از رشته‌ها و الیاف به دست آمده از گیاهان مختلف، به تولید اشیاء و ابزارهای حصیری همچون کلاه آفتاب‌گیر، زیرانداز، زنبیل، بادبزن و غیره می‌پردازند. تحقیقات و یافته‌های باستان شناسی، مردم بین‌النهرین را اولین تمدنی می‌دانند که از ابزارآلات حصیری استفاده می‌کردند. حصیر بافی از پر طرفدار ترین صنایع دستی در گیلان به شمار می‌رود. سوف یا لی، گیاهی است که از آن برای تولید حصیر استفاده می‌شود. این گیاه به شکل خودرو در اطراف مرداب‌ها و آبگیرها رشد می‌کند. حصیر بافی به روستاییان و کشاورزان این امکان را می‌دهد که در فصول سرد سال که کشاوزی به پایان رسیده‌است، بتوانند به امرار معاش بپردازند.
منبع :
